İyun ayının 18-də Rusiyanın əsas iqtisadi tədbiri olan Sankt-Peterburq Beynəlxalq İqtisadi Forumu işə başlayıb. Bu il forum çərçivəsində təşkil olunan tədbirlər 140 ölkədən iştirakçıları bir araya gətirib. Azərbaycan nümayəndə heyətinə ölkənin Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev rəhbərlik edir. Beynəlxalq iqtisadi əlaqələr sahəsində ekspert Səadət Cəlil Azərbaycanın forumdakı əsas məqsədləri ilə bağlı fikirlərini saytımıza açıqlayıb.
Əlverişli coğrafi mövqe = perspektivli marşrutlar
Səadət Cəlilin fikrincə, Azərbaycan Avropa və Asiyanın qovşağında yerləşməklə strateji mövqeyə malikdir: “Bu unikal coğrafi yerləşmə ticarət və logistika üçün geniş imkanlar yaradır. Rusiya ilə əməkdaşlıq bu potensialın reallaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Tarixən Azərbaycan və Rusiya arasında iqtisadi və mədəni əlaqələr çox dərin köklərə – həm sovet dövrünə, həm də ondan əvvələ – dayanır. Bu qədim münasibətlər müasir tərəfdaşlıq üçün möhkəm təməl yaradıb, xüsusilə də ticarət və logistika sahəsində. Onilliklər ərzində qurulmuş qarşılıqlı anlaşma və etimad birgə layihələrin daha səmərəli həyata keçirilməsinə şərait yaradır.
Alternativ tranzit marşrutlarının meydana çıxmasına baxmayaraq, Rusiya ərazisindən keçən yollar Avropadan Azərbaycana malların daşınması üçün ən sərfəli variant olaraq qalır. Bunun bir neçə səbəbi var. Birincisi, coğrafi yaxınlıq və birbaşa quru yollar daşımaların məsafəsini xeyli azaldır. İkincisi, Rusiya nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına böyük investisiyalar qoyub və bu da tranzit xidmətlərinin etibarlılığını və səmərəliliyini təmin edir. Üçüncüsü, bu marşrutlar üzrə ticarət dövriyyəsinin həcmi böyük olduğundan miqyas effekti yaranır və bu da xərclərin azalmasına kömək edir. Bundan əlavə, Azərbaycan və Rusiya arasında imzalanmış ikitərəfli sazişlər gömrük prosedurlarını sadələşdirib və bir çox ticarət maneələrini aradan qaldırıb, bu da Rusiyadan keçən tranziti daha da cəlbedici edir”.
“Şimal-Cənub” dəhlizi: Yeni reallıqlarda perspektivlər
O deyib ki, “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizi Şimali Avropanı Cənubi Asiya ilə Rusiya, Azərbaycan, İran və digər ölkələrin əraziləri vasitəsilə birləşdirməyi hədəfləyən iddialı bir layihədir: “Azərbaycan üçün bu dəhliz sadəcə tranzit marşrutu deyil, həm də yeni bazarlara və iqtisadi imkanlara açılan qapıdır.
Son tədqiqatlara əsasən, Rusiya üzərindən keçən tranzit marşrutlarından istifadə nəqliyyat xərclərini Qafqaz və ya Mərkəzi Asiya üzərindən keçən alternativ yollarla müqayisədə 30% azaltmağa imkan verir. Məsələn, Avropadan Azərbaycana bir ton yükün Rusiya üzərindən daşınması təxminən 500 ABŞ dollarına başa gəlir, halbuki alternativ marşrutlarla bu məbləğ 700 dollar və daha çox ola bilər. Bu isə əhəmiyyətli qənaət deməkdir. Üstəlik, “Şimal-Cənub” dəhlizi tranzit vaxtını 20-30% azalda bilər. Əvvəllər daşımalar 30 gün çəkirdisə, indi bu müddət 20 günə enə bilər ki, bu da çatdırılmanın sürətlənməsi və anbar xərclərinin azalması hesabına əlavə qənaətə gətirib çıxarır.
Son illərdə Cənubi Qafqaz və Yaxın Şərqdəki siyasi mənzərə göstərir ki, region ölkələrinin davamlı inkişafı üçün iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi son dərəcə vacibdir. Azərbaycan öz iqtisadi potensialını düzgün və səmərəli şəkildə reallaşdırmağın nümunəsini təqdim edir. Neft ölkəsi olmasına baxmayaraq, rəsmi Bakı logistika sahəsindəki layihələrini genişləndirir.
Məsələn, Astara-Rəşt dəmir yolu xəttinin tikintisi Azərbaycanın dəmir yolu şəbəkəsini İranın şəbəkəsi ilə birləşdirəcək mühüm halqadır və yükdaşımanın fasiləsizliyini təmin edəcək. Bundan əlavə, Bakının yaxınlığında yerləşən Ələt Azad İqtisadi Zonası inkişaf etdirilərək bu ərazi böyük bir logistika mərkəzinə çevriləcək, sərmayələri cəlb edəcək və ticarəti stimullaşdıracaq.
İran ilə İsrail arasında gərginliyin pik həddə çatdığı hazırkı mərhələdə Azərbaycanın logistika layihələri regionda iqtisadi inkişafın yeni mərhələsi üçün mühüm dayağa çevrilir. Bu mərhələnin əsasını qarşılıqlı faydalı layihələrin həyata keçirilməsinə əsaslanan regional əməkdaşlıq təşkil edəcək. Ən inkişaf etmiş layihələrdən biri olan “Şimal-Cənub” dəhlizi bu yeni iqtisadi nizamın əsas sütunlarından biri olacaq.
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun modernləşdirilməsi “Şimal-Cənub” dəhlizinin birbaşa hissəsi olmasa da, regional əlaqəliliyi gücləndirir və əsas marşrutu tamamlayır. Dəhliz boyunca yeni logistika mərkəzlərinin və anbarların tikilməsi də yüklərin daha sürətli və sərfəli daşınmasına töhfə verir.
Bu tranzit marşrutlarının inkişafı Azərbaycanın iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsir göstərir. Logistika və nəqliyyat sektorlarında xarici sərmayələrin cəlb edilməsi və yeni iş yerlərinin yaradılması ÜDM-in artımına töhfə verir. Bundan əlavə, ixrac imkanlarının yaxşılaşdırılması Azərbaycan məhsullarının yeni bazarlara daha sürətli və sərfəli şəkildə çıxmasına şərait yaradır ki, bu da iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə və ənənəvi sahələrdən asılılığın azalmasına xidmət edir”.
Ekspert qeyd edib ki, geosiyasi gərginliklər və infrastrukturun daimi inkişafı üçün tələb olunan yatırımlar kimi çağırışlar mövcud olsa da, üstünlüklər bu çətinlikləri xeyli üstələyir: “Rusiya ilə strateji tərəfdaşlıq və bu marşrutların inkişafına olan ümumi sadiqlik mövcud maneələrin aradan qaldırılmasına zəmanət verir.
Azərbaycan üçün Sankt-Peterburq Beynəlxalq İqtisadi Forumunda iştirak təkcə Rusiya şirkətləri ilə əlaqələrin möhkəmləndirilməsi demək deyil – hərçənd bu da mühüm amildir – eyni zamanda beynəlxalq maraqlı tərəflərlə genişmiqyaslı əməkdaşlıq imkanlarını da əhatə edir. Forumun qlobal miqyası Azərbaycana özünün logistika mərkəzi kimi strateji üstünlüklərini Avropa, Asiya və digər regionlardan olan potensial tərəfdaşlara nümayiş etdirməyə imkan verir.
Sankt-Peterburq Beynəlxalq İqtisadi Forumu Azərbaycanın mövcud infrastruktur layihələrinə xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün mühüm platformadır. Bundan əlavə, forum müasir iqtisadiyyatda rəqabət qabiliyyətini qorumaq üçün zəruri olan qabaqcıl logistik texnologiyalar və dayanıqlı nəqliyyat həlləri sahəsində tərəfdaşlıqlar üçün də imkanlar açır”.
Dünya şirkətləri üçün etibarlı tərəfdaş
Səadət Cəlil bildirib ki, Azərbaycan artıq uzun müddətdir ki, sərmayə yatırımları üçün cəlbedici istiqamət kimi özünü təsdiqləyib: “Sankt-Peterburq Beynəlxalq İqtisadi Forumunda iştirak, Azərbaycan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə yeni beynəlxalq şirkətlərin cəlb olunmasına imkan yaradacaq. Bu, Azərbaycanın iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və ənənəvi sahələrdən asılılığın azaldılması üzrə milli strategiyasına tam uyğun gəlir.
Bundan əlavə, forum qarşılıqlı anlaşma memorandumu (QAM) və digər razılaşmaların imzalanması üçün imkan yaradır ki, bu da gələcək əməkdaşlıqlar üçün yol aça bilər. Azərbaycan nümayəndə heyəti bu imkanı maksimum dərəcədə dəyərləndirməyə hazırlaşır və ölkənin səsinin qlobal səviyyədə eşidilməsini təmin edəcək”.
