Azərbaycanın malik olduğu multiregional xarici siyasət kursunda müxtəlif inkişaf səviyyəsinə malik olan dövlətlərlə sıx əməkdaşlıq əlaqələri qurmağa nail olması ölkəmizin böyük üstünlüyüdür. Prezident cənab İlham Əliyevin qətiyyətli siyasi iradəsinə uyğun olaraq bu əlaqələr dövlətlərin böyüklüyündən və yaxud kiçikliyindən asılı olmayaraq, qarşılıqlı maraqlar və bir-birinə hörmət prinsipi əsasında inkişaf etdirilir. Azərbaycan-Çin münasibətləri buna yaxşı nümunədir.
Azərbaycan-Çin əlaqələrinin tarixi qədim “İpək Yolu”na qədər uzanır. Hələ 2500 il bundan öncə qədim “İpək Yolu” vasitəsilə xalqlarımız arasında ticari və mədəni əlaqələr mövcud olub. Xalqlarımız arasında olan tarixi bağlılıq dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 12-ci əsrdə yazdığı əsərlərdə də öz əksini tapıb. Nizami Gəncəvi Çin xalqına olan hörmət və ehtiramını “Yeddi gözəl” poemasında “Çin gözəli”nin vəsfi ilə ifadə edib.
Azərbaycanın müstəqilliyinin 1991-ci ilin dekabrın 27-də Çin Xalq Respublikası tərəfindən tanınması və 1992-ci il 2 aprel tarixində ikitərəfli diplomatik münasibətlərin qurulması ilə Azərbaycan-Çin münasibətləri yeni mərhələyə qədəm qoyub. 1992-ci ildə Çin Xalq Respublikasının Azərbaycan Respublikasındakı Səfirliyi, 3 sentyabr 1993-cü ildə isə Azərbaycan Respublikasının Çin Xalq Respublikasındakı Səfirliyi açılıb. Azərbaycanın müstəqilliyi illərində ikitərəfli münasibətlər yüksək dinamika ilə inkişaf edərək strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlib. Təbii ki, bu dövrdə Azərbaycan-Çin münasibətlərinin yaranmasında və inkişafında Ulu Öndər Heydər Əliyevin müstəsna rolu olub.
Ənənəvi olaraq dövlətlərarası münasibətlərin formalaşmasında və inkişafında liderlərin şəxsi münasibətləri mühüm rol oynayıb. Hazırda da bu ənənə beynəlxalq münasibətlərin mühüm trendlərindən birini təşkil edir. Dünyada liderlərin dostluq əlaqələrinin töhfələri sayəsində yaxşı dövlətlərarası münasibətlər nümunəsindən söhbət açdıqda Azərbaycan-Çin əməkdaşlığını da qeyd edə bilərik. Dövlət başçılarının üzbəüz görüşləri, telefon danışıqları, məktub mübadiləsi, beynəlxalq tədbirlərdəki təmaslar əsasında formalaşmış sıx dialoqu, qarşılıqlı hörmət və etimadı Azərbaycan-Çin münasibətlərinin müxtəlif sahələrdə dərinləşməsində əvəzsiz rol oynayır. Dövlətimizin başçısı Sədr Si Cinpinin dəvəti ilə 2014-cü ildə Çində işgüzar, 2015-ci ildə isə dövlət səfərində olub. 2019-cu ildə isə Pekində keçirilən 2-ci “Bir kəmər, bir yol” beynəlxalq əməkdaşlıq forumunda Cənubi Qafqazdan olan yeganə dövlət başçısı məhz Prezident İlham Əliyev olub. Çin lideri Si Cinpin özünün əsas qlobal təşəbbüsü olan “Bir kəmər, bir yol” strategiyası üzrə Azərbaycana yüksək dəyər verməsi təkcə ölkəmizin əlverişli coğrafi mövqeyi, tranzit potensialı ilə deyil, həm də dövlətimizin başçısına bir lider kimi olan etimadı ilə bağlıdır.
Azərbaycanla Çinarasındanəqliyyatsektorundaəməkdaşlığıngenişlənməsidiqqətəlayiqhaldır. Çində Azərbaycan üzərindənkeçəndəhlizlərin önəmiyüksəkdəyərləndirilir. Bu ölkə 10 ilbundanəvvəlAvrasiyadainfrastrukturunyaradılmasınavə qarşılıqlı əlaqələrinqurulmasınayönələn “Birkəmər, biryol” layihəsinielanedib. Strategiyaikiəsasinkişafistiqamətininəzərdə tutur: “İpəkYolu İqtisadiKəməri” və “Dəniz İpəkYolu”. Buradasöhbətmalların ŞərqdənQərbə güzəştli şərtlərlə birbaşadaşınması üçünticarətdəhlizininyaradılmasındangedir. Azərbaycan Çininirəlisürdüyü “Birkəmər, biryol” təşəbbüsünə Qafqazregionundadəstəkverənilk ölkə olub. Prezident İlham Əliyevin 2015-ciilindekabrında Çinə rəsmisəfəri çərçivəsində “AzərbaycanRespublikası Hökumətivə ÇinXalqRespublikası Hökumətiarasında İpəkYolu İqtisadiKəmərininyaradılmasınınbirgə təşviqinə dairAnlaşmaMemorandumu” imzalanıb. 2019-cuilyanvarın 22-də isə DavosdaDünya İqtisadiForumu çərçivəsində “Birkəmər, biryol” təşəbbüsününinkişafetdirilməsi: Çinintrilyondollarlıqbaxışı” mövzusundasessiyakeçirilib. Prezidentcənabİlham Əliyevvə birincixanımMehriban Əliyevasessiyadaiştirakediblər. Hazırdarespublikamızyaratdığı müasirinfrastrukturla “Birkəmər, biryol” layihəsinin, eləcə də OrtaDəhlizstrategiyasınınhəyatakeçirilməsində logistikamərkəzi, qovşaqvə körpü rolunuoynayır.
21 aprel 2025-ciiltarixində ÇinXalqRespublikasınarəsmidövlətsəfəriərəfəsində AzərbaycanRespublikasınınPrezidenti İlham Əliyev ÇininSinxuaagentliyinə məxsusimüsahibə verib. İkidostdövlətarasındamünasibətlərinbir çoxistiqamətlərinə toxunandövlətbaşçısı qeydedibki, Çindünyanınən çoxdinamikinkişafedən ölkələrindənbiridir. ÇXR-inSədriSiCinpininqətiyyətlivə müdrikrəhbərliyialtında Çininbütünsahələrdə qazandığı nailiyyətlərvə uğurlaronudünyanınəngüclü və qabaqcıl ölkələrisırasına çıxardı, ölkəninbeynəlxalqarenadamövqelərinidahadamöhkəmləndirdi. SiCinpininbaşçılığı ilə Çinböyükuğurlarqazanıb. Çinininkişafı təkcə Çinxalqınındeyil, həmdə dünyanınmaraqlarınacavabverir.
Qeydedilməlidirki, sonillərdə iki ölkə arasındahumanitarmübadilələr, xüsusəndillərintədrisivə turizmsahələriinkişafedir. Azərbaycanmənbələrininməlumatınagörə, ötənilAzərbaycanasəyahətedən çinlituristlərinsayı əvvəlkiillə müqayisədə ikidəfə artıb. Azərbaycanvə Çininalitəhsilmüəssisələrində müxtəlifixtisaslar üzrə bakalavr, magistraturavə doktoranturasəviyyələrində təhsilalmaqimkanı əldə edən ölkələrimizinvətəndaşlarınınsayı ildən-ilə durmadanartır. Konfutsi İnstitutununtərəfdaşları olanAzərbaycanınbirsıraalitəhsilmüəssisələrində Çindilitədrisolunur. Sevindiricihaldırki, sonillərdə Çində də Azərbaycandilininvə mədəniyyətinin öyrənilməsimərkəzlərifəaliyyətə başlayıb, müvafiqkafedrayaradılıb. İki ölkəninuniversitetləriarasındaməhsuldarəməkdaşlıqhəyatakeçirilir, zərurimüqavilə-hüquqibazayaradılır. Çinvə Azərbaycandillərinintəhsilmüəssisələrində tədrisinin, müəllimlərarasındamübadiləninvə mütəxəssislərhazırlanmasınındövləttərəfindəndəstəklənməsidövlətlərinmüxtəlifsahələrdə qarşılıqlı fəaliyyətininsəmərəliliyinə imkanyaradacaq, ikixalqınyaxınlaşmasınavə qarşılıqlı mədənizənginləşməsinə xidmətedəcək. ÖtənilAzərbaycanturizmininkişafı və işgüzarfəaliyyətinartırılması məqsədilə Çinvətəndaşlarınamünasibətdə vizasızrejimibirtərəfliqaydadatətbiqetdi. Ölkələrimizinvətəndaşlarınınvizasızgediş-gəlişininasanlaşdırılması turistaxınınınartmasınaköməkedəcəkvə bununladaiqtisadi, humanitarvə mədəniəlaqələrgenişlənəcək.
Elxan Quliyev, Əməkdar müəllim
